top of page

İran Kültürü

İran'ın kültürü İslam dini ve geleneksel Fars, Türk, Arap, ve Kürt kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, İran'ın çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. İslam etkisi Fars, Türk, Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.

 

İran mutfağı

Fars, Arap ve Kürt mutfağı oldukça tutulmakta olup ülkenin her yerinde döner lokantalarından İran otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilmektedir. Hızlı yiyecekler, Fars, Arap ve Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. Fars, Arap ve Kürt mutfağı birbirleriyle binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle İran mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Fast-Food tarzı Batı kültürünün de arttığı bu devirlerde, fast-food'la yarışabilir hızlı hazırlanabilen bir mutfaktır.

 

 

 

 

Giyim ve kurallar

İran'da giyim bakımından bir zorlayıcılık yoktur. İnsanlar istedikleri kıyafeti giyebilmektedirler örneğin: yöresel kıyafetler veya batı tarzı kıyafetler. İran'da insanların birçoğu yöresel Arap kıyafeti olan kandura ve Kürt kıyafeti giyerler. Bu giyim biçimleri, İran'ın çok sıcak ve nemli veya çok soğuk olan iklimine göre degişmektedir.

 

 

 

 

Toplum yapısı

Yapılan araştırmalara göre İran nüfusunun %40'ini Farslar, %40'sını Azeriler ve diğer  Türkleri, %10'unu Kürtler, 6%'sını Lurlar, %2'sini Beluciler, %2'sini Araplar oluşturur.
İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Salihi'nin Ocak 2012 tarihinde verdiği demece göre İran nüfusunun %40'ı Türkçe konuşmaktadır. (Türkmence, Azerice, Kaşkayca vd.)  
İran nüfusunun dini yapısının %90'ını Şii Müslümanlar, %8'ini Sünni Müslümanlar, kalan %2'sini ise diğer dinlere mensup insanlar (Bahailer, Sâbiîler, Hindular, Ezidiler, Ahli-Hak, Zerdüştçüler, Museviler ve Hıristiyanlar) oluşturmaktadır. İran'da diğer önemli dini azınlıklar arasında özellikle Ortodoks Gürcüler ve Ermeniler (İsfahan), Zerdüştler (Yezd) ve Bahailer öne çıkmaktadır. Ülkede az miktarda Hindu, Keldani ve Sâbiîlik inancına bağlı topluluklar bulunmaktadır. İran'da dini azınlıkların inanç özgürlüğü anayasal güvence altına alınmış olup, azınlık temsilcilerine (Ortodoks Hıristiyanlık, Musevilik ve Zerdüştlük) Meclis'te koltuk ayrılmıştır. İran hükümeti tarafından "sapkın bir inanç" olarak nitelendirilen Bahailik ise yasak olup, kimi zaman sert kovuşturmalara uğramaktadır.


Ülkenin resmî mezhebi olan Şiilik ve 12 İmam (İsna Aşeriye) inancı, ülkenin özellikle orta ve kuzey kısımlarında güçlüdür. Sünnilik inancıysa ağırlıklı olarak ülkenin kuzeybatısındaki Kürtler ile Pakistan sınırındaki Belucilerde ve Horasan eyaletinde yerleşik Türkmen aşiretlerde yaygındır.


74 milyon civarında tahmin edilen bir nüfusa sahip olan ülke, hem etnik hem de mezhepsel bakımdan büyük çeşitlilik göstermektedir. Genel nüfusun % 60'ı İrani denilen karakteristiğe sahiptir. Ülkenin kuzeybatısında, "İran Azerbaycanı" olarak adlandırılan bölge ve etrafında, Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin Tebriz, Sarab, Ahar, Merend, Bunab, Shabestar, Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Urmiye, Hoy, Salmas, Maku, Tekab, Miyandoab, Nakadeh, Erdebil Eyaleti'nin Erdebil, Parsabad, Meskinşehr, Zencan Eyaleti, Hamedan Eyaleti'nde yaşayan Türkler en büyük etnik topluluktur.Azeriler dışında Kaşkaylar, Fars Eyaleti: Şiraz, Firuzabad, Faraşbend, Kazerun, Abadeh ve Semirom. Türkmenler ise Gülistan Eyaleti'nde Günbed-i Kavus ve Bender-i Türkmen'de yaşamaktadır.Bunun dışında Beluciler, Bahtiyariler gibi Fars kökenlilerden başka etnik topluluklar da ülke nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturur. Çoğunluğu Sünni olan ve Irak sınırına yakın bölgede yoğun olarak yaşayan Kürtler de 5 milyona yaklaşan nüfuslarıyla önemli bir etnik topluluktur. Kürtler, resmî mezhebin Caferilik olması sebebiyle sistemle entegre olamamışlardır.

bottom of page